Jerzy Trela – kim był ten wybitny aktor?
Jerzy Trela, właściwie Józef Jerzy Trela, był postacią absolutnie fundamentalną dla polskiego teatru i kina, aktorem, którego talent i charyzma na zawsze zapisały się w historii polskiej kultury. Urodzony 14 marca 1942 roku w Leńczach i zmarł 15 maja 2022 roku w Krakowie, przez dekady stanowił jeden z filarów polskiego aktorstwa. Jego wszechstronność, głębia emocjonalna i niezrównana technika sprawiły, że każda kreowana przez niego postać stawała się żywa i zapadała w pamięć widzów. Oprócz pracy na scenie i planie filmowym, Jerzy Trela dzielił się swoją wiedzą jako pedagog i profesor sztuk teatralnych, kształcąc kolejne pokolenia artystów. Jego życie było nierozerwalnie związane z Krakowem i jego wspaniałymi instytucjami artystycznymi, a jego wpływ na polskie aktorstwo jest nie do przecenienia.
Młodość i początki kariery
Droga Jerzego Treli do świata aktorstwa była nieco kręta i naznaczona poszukiwaniami artystycznymi. Już w młodości przejawiał zainteresowania plastyczne, uczęszczając do liceum plastycznego i rozważając karierę scenografa. Pracował również w teatrze lalek, co z pewnością wyostrzyło jego wyobraźnię i poczucie formy. Traumatyczne wydarzenie z dzieciństwa – śmierć ojca w wypadku kolejowym, gdy Jerzy miał zaledwie 9 lat – z pewnością miało wpływ na kształtowanie jego wrażliwości i późniejsze decyzje zawodowe. Po latach odkrył w sobie pasję do aktorstwa, decydując się na studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie, gdzie jego kolegą z roku był m.in. Andrzej Grabowski. Jego debiut teatralny nastąpił w 1969 roku, otwierając drzwi do kariery, która miała odmienić polską scenę i ekran.
Życie prywatne i rodzinne aktora
Życie prywatne Jerzego Treli było równie bogate, choć sam aktor rzadko dzielił się szczegółami na ten temat, skupiając się przede wszystkim na swojej pracy artystycznej. Od 1965 roku był mężem Georgette Trela, z którą przeżył niemal pięć dekad, aż do jej śmierci w 2015 roku. To małżeństwo było dla niego ważnym wsparciem i oazą spokoju w burzliwym świecie sztuki. Doczekali się dwojga dzieci: syna Piotra i córki Moniki. Mimo ogromnego sukcesu i rozpoznawalności, Jerzy Trela znany był ze swojej skromności i pokory, co dodatkowo budowało jego pozytywny wizerunek wśród kolegów i publiczności. Długoletnia walka z chorobą nowotworową, z którą zmagał się przez ponad 20 lat, świadczy o jego niezwykłej sile ducha i determinacji w dążeniu do życia i pracy.
Niezapomniane kreacje na deskach teatru
Jerzy Trela i Stary Teatr w Krakowie
Przez niemal całą swoją bogatą karierę artystyczną Jerzy Trela był nierozerwalnie związany ze Starym Teatrem w Krakowie, miejscem, które stało się jego drugim domem i areną dla jego największych triumfów. To właśnie na scenie tej legendarnej instytucji stworzył swoje najbardziej pamiętne role, współpracując z wybitnymi reżyserami polskiego teatru. Jego związek ze Starym Teatrem był tak silny, że opuszczenie go w 2014 roku w proteście przeciwko zmianom wprowadzonym przez dyrekcję, które dotknęły go osobiście, było wydarzeniem znaczącym i symbolicznym. Mimo tego odejścia, jego dziedzictwo w murach Starego Teatru pozostaje żywe, a jego kreacje wciąż inspirują kolejne pokolenia.
Najważniejsze role teatralne legendarnego aktora
Jerzy Trela stworzył na deskach teatru dziesiątki wybitnych ról, które na stałe wpisały się w kanon polskiego dramatu. Jego niezapomniane kreacje to przede wszystkim postacie o ogromnym ciężarze gatunkowym, wymagające od aktora nie tylko talentu, ale i głębokiego zrozumienia psychiki ludzkiej. Współpraca z mistrzami reżyserii, takimi jak Jerzy Jarocki, Andrzej Wajda czy Konrad Swinarski, zaowocowała spektaklami, które przeszły do historii. Do jego najsłynniejszych ról teatralnych zalicza się niewątpliwie Konrada w „Dziadach” i „Wyzwoleniu”, gdzie pokazał pełnię swojego dramatycznego kunsztu. Wcielił się również w niezapomnianego Jaśka w „Weselu”, Ojca w „Ślubie”, a także Mefistofelesa w „Fauście”, Samuela w „Sędziach” czy Majora w „Damach i huzarach”. Każda z tych ról była dowodem jego wszechstronności i umiejętności przekraczania granic gatunków i konwencji.
Kino i telewizja – twórczość Jerzego Treli na ekranie
Wybrane filmy i seriale z udziałem aktora
Choć teatr był jego pierwszą miłością, Jerzy Trela z powodzeniem podbił również polskie kino i telewizję, tworząc role, które na stałe zapisały się w pamięci widzów. Jego debiut filmowy miał miejsce w kultowej produkcji „Stawka większa niż życie” w 1968 roku, co zapoczątkowało długą i owocną karierę ekranową. Później pojawił się w wielu znaczących filmach, które zdobyły uznanie zarówno krytyków, jak i publiczności. Wystąpił w takich kinowych hitach jak „Znachor”, gdzie stworzył niezapomnianą postać profesora Wilczura, w epickim „Panu Tadeuszu” w reżyserii Andrzeja Wajdy, a także w monumentalnym „Quo vadis”. Jego talent został doceniony również w nowszych produkcjach, takich jak nagradzana „Ida”, mroczne „Ciemno, prawie noc” czy poruszająca „Wielka woda”, gdzie jego obecność na ekranie zawsze wnosiła dodatkową wartość.
Nagrody i wyróżnienia filmowe
Talent Jerzego Treli został wielokrotnie doceniony przez środowisko filmowe, czego dowodem są liczne nagrody i wyróżnienia, które otrzymał w swojej karierze. Choć szczegółowa lista jego filmowych laurów jest długa, warto podkreślić, że jego dokonania na tym polu były równie imponujące, co te teatralne. Jego kreacje często były doceniane za głębię psychologiczną i mistrzowskie opanowanie warsztatu aktorskiego. Warto zaznaczyć, że jego dorobek filmowy obejmuje role w produkcjach, które zdobyły międzynarodowe uznanie, jak choćby wspomniana „Ida”, nagrodzona Oscarem.
Dziedzictwo mistrza – odznaczenia i wpływ na aktorstwo
Ordery i medal Gloria Artis
Jerzy Trela był postacią, której wkład w polską kulturę został uhonorowany najwyższymi odznaczeniami państwowymi. Jego zasługi dla sztuki zostały docenione przez przyznanie mu Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski w 1981 roku, a następnie Krzyża Komandorskiego Orderu Odrodzenia Polski w 2000 roku i Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski w 2011 roku. Ponadto, w 2005 roku otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, będący wyrazem uznania dla jego wybitnego dorobku artystycznego. W 2022 roku, już po jego śmierci, został uhonorowany tytułem Honorowego Obywatela Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa, co podkreśla jego głębokie związki z miastem, które było świadkiem jego największych triumfów.
Trela aktor: więcej niż rola, to misja
Jerzy Trela nie postrzegał aktorstwa jedynie jako zawodu, ale jako misję, jako swego rodzaju przymierze z widzem. Podkreślał znaczenie tej relacji, budując na scenie i ekranie postaci, które poruszały, skłaniały do refleksji i pozostawały w pamięci na długo. Jego talent porównywano do „człowieka dotkniętego palcem Bożym”, co świadczy o jego wyjątkowości i niemal magicznym wpływie na publiczność. Jako pedagog i profesor sztuk teatralnych, kształcił młodych aktorów, przekazując im nie tylko wiedzę o warsztacie, ale również o etyce zawodu i odpowiedzialności, jaka wiąże się z aktorstwem. Jego dziedzictwo to nie tylko wybitne role, ale również pokolenia aktorów, których inspirował i uczył, jak traktować sztukę jako drogę do zgłębiania ludzkiej natury i dzielenia się nią z innymi.
Dodaj komentarz